Księżna Marcelina Czartoryska

Czartoryscy byli potężnym rodem magnackim o wielkich wpływach politycznych i kulturalnych w Polsce. Po powstaniu listopadowym 1830 r. dwie gałęzie tej familii osiedliły się za granicą – w Wiedniu i w Paryżu, gdzie zaczęły odgrywać znaczącą rolę w życiu kulturalnym.

Księżnę Marcelinę z Radziwiłłów Czartoryską (1817–1894) uznawano za znakomitą pianistkę i interpretatorkę utworów Chopina. Pobierała lekcje u Karla Czernego w Wiedniu, nim przyjechała do Paryża, gdzie w latach 40. została uczennicą Chopina. W 1840 r. wyszła za mąż za księcia Aleksandra Czartoryskiego, bratanka głowy francuskiej gałęzi rodu, księcia Adama Jerzego.

Po śmierci Chopina księżna Czartoryska kontynuowała naukę u Tellefsena i stała się jego oddaną przyjaciółką. W listach kompozytor wielokrotnie wspomina o niej i jej mężu, przy czym w kontekście muzycznym księżna, jak się zdaje, była dla niego ważną postacią. To właśnie w imponującej miejskiej rezydencji rodziny, Hôtel Lambert pod nrem 2 na rue Saint-Louis-en-l’Île na wyspie św. Ludwika, odbył się publiczny paryski debiut Tellefsena jako pianisty w 1851 r.

Muzyczna działalność Hôtel Lambert miała bogate tradycje i można ją podzielić na dwie kategorie. Do pierwszej należały coroczne duże wydarzenia z programem mieszanym zapowiadane w gazetach jako publiczne. Niekiedy organizowano je także w którejś ze znanych miejskich sal koncertowych. Poza dorocznymi koncertami księżna Czartoryska inicjowała także liczne wieczorki i poranki muzyczne. Były to przedsięwzięcia zarówno o charakterze prywatnym, kameralne, dla najbliższego kręgu znajomych, jak i otwarte dla szerszego grona słuchaczy. Mniejsze prezentacje muzyczne odbywały się regularnie przy dość stałej publiczności i ze zróżnicowanym repertuarem. Siłą rzeczy na takich koncertach dominowała muzyka kameralna, zwłaszcza klasycy wiedeńscy – w zdekompletowanym materiale archiwalnym obejmującym programy z koncertów w Hôtel Lambert z lat 50. niemal za każdym razem pojawiają się utwory Mozarta, Beethovena lub Haydna.

Marcelina Czartoryska zainicjowała również powstanie klubu muzycznego o nazwie Club des Mozartistes, należącego do licznego grona tego typu stowarzyszeń zakładanych w Paryżu w połowie XIX w. Do stałych członków Klubu Mozartystów należeli oprócz Tellefsena także Alard, Franchomme i Gounod. Mozartyści spotykali się w każdy pierwszy piątek miesiąca. O ich zebraniach, o charakterze raczej prywatnym, a także o grywanych na spotkaniach utworach zachowały się jedynie szczątkowe informacje.

Przed rokiem 1870 księżna Czartoryska powróciła do Polski, gdzie kontynuowała działalność muzyczną w Krakowie – koncertowała, organizowała koncerty historyczne i wspierała utworzenie w 1888 r. konserwatorium muzycznego. Po śmierci w 1894 r. spoczęła na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.