Centrum Sztuki im. Henie i Onstada w Baerum

Centrum Sztuki Henie i Onstada (HOK) w Bærum pod Oslo zostało otwarte w 1968 roku. Powstało dzięki darowiźnie światowej sławy norweskiej łyżwiarki Sonii Henie i jej męża, armatora Nielsa Onstada. Oboje byli kolekcjonerami sztuki, jednak chcieli, żeby centrum stało się czymś więcej niż galerią. Miało funkcjonować jako obszar tworzenia sztuki współczesnej.

Na zbiory składa się ponad 4000 obrazów, w tym artystów tak znanych, jak Pierre Soulages, Picasso i Joan Gris. W parku rzeźb wokół budynku znajdują się dzieła twórców norweskich i zagranicznych jak Arnold Haukeland czy Henry Moore.

W 1972 roku zatrudniono w Centrum z polecenia Arnego Nordheima kompozytora i realizatora dźwięku Harolda (Hala) Clarka. Jako producent i odpowiedzialny za dźwięk w centrum Clark założył w 1974 roku Norweskie Studio Muzyki Elektronicznej (NSEM). W następnych latach Nordheim wielokrotnie korzystał z możliwości studia, m.in. przy pracy nad „Forbindelser, muzyką na pięć miast, radio i telewizję”. W 1979 roku, kiedy studio zostało przeniesione do wyższej Szkoły Muzycznej, Clark zbudował w centrum mniejszą jednostkę.

Zainteresowania Nordheima wykraczały daleko poza obszary czysto muzyczne. Stąd Centrum Sztuki Henie i Onstada było ważnym miejscem jego współpracy z innymi artystami i dziedzinami sztuki.

Wiele z muzyki zamówionej przez Centrum i tam wykonanej zostało w późniejszych latach wydane na płytach kompaktowych lub udostępnione na elektronicznych platformach dystrybucyjnych.

Dobrym przykładem takiego intermedialnego projektu łączącego gałęzie sztuki jest Solitaire na dźwięki elektroakustyczne i wzornictwo świetlne Terje Moego. W tym dziele Nordheim chciał połączyć muzykę z tekstem i światłem. Odtwarzana kwadrofonicznie muzyka opiera się na wierszu „Klejnoty” (Les bijoux) Charles’a Baudelaire’a:

„(Gdy w wielkim świecie, w tańcu, zewsząd się wyłania)
Ostry, drwiący szmer kruszców i drogich kamieni,
Wpadam w zachwyt; uwielbiam aż do zwariowania
Każdy przedmiot, co dźwięcząc zarazem się mieni”.
(tłum. M. Jastruna)

 „Ce monde rayonnant de métal et de pierre
Me ravit en axtase, et j´aime avec fureur
Les choses où le son se mèle à la lumière”.

Dzieło zostało zamówione na otwarcie centrum Sztuki Henie i Onstada, 23 sierpnia 1968 roku. Oświetlone okruchy luster zostały zawieszone na suficie Centrum na szeregu silniczków elektrycznych. Silniczki startowały i zatrzymywały się na system sygnałów. W ten sposób „mienienie się” i metal z tekstu przechodziły do oświetlenia. Nordheim nagrał głos kobiecy, czytający tekst, i przetworzył go tak, że słychać było jedynie fragmenty słów.

Z innych dzieł napisanych dla Centrum przez Nordheima należy wymienić H20, elektroakustyczną muzykę do rzeźby Henry’ego Moore’a, Standing Figure Knife Edge (1976), i Zwitschern mit Donner (Ćwierkanie z grzmotem), kompozycję elektroakustyczną do obrazu Paula Klee Die Zwitchermaschine (Maszyna Ćwierkająca, 1985). Partita für Paul na skrzypce i opóźniacz elektroakustyczny (1985) została skomponowana z okazji indywidualnej wystawy obrazów Paula Klee odnoszących się do muzyki.

Na Høvikodden odbyły się prawykonania m.in. takich utworów, jak:

1970: Tillitspolka (Polka zaufania) na wokalistę, kwartet jazzowy i elektroakustykę,

A Forum of the arts – The Sonja Henie and Niels Onstad Foundations in Norway, film o centrum z muzyką elektroakustyczną Nordheima,

Telefonbar, instalacja przestrzenna z 20 aparatów telefonicznych i dźwięków elektroakustycznych, powstała na wystawę „Nasz świat rzeczy”,

1971: Ohm na lurę i taśmę,

1976: Elektroakustyczna muzyka do odsłonięcia rzeźby Henry’ego Moore’a, Standing Figure Knife Edge.

www.hok.no