Stanisław Staszic

Stanisław Staszic (1755–1826) – uczony, filozof, wybitny działacz i pisarz polityczny, należący do najznakomitszych polskich myślicieli doby oświecenia. Reformator o wielkich zasługach dla społeczeństwa polskiego. Deista – głoszący, podobnie jak Hugo Kołłątaj, przekonanie o roli Boga jako gwaranta immanentnego ładu świata, natomiast nieingerującego w sprawy światowe, radykalny przeciwnik zabobonów i feudalnego uciemiężenia oraz wykorzystywania religii jako narzędzia ucisku społecznego – dostrzeganych przezeń wśród kleru. Mistrz pracy organicznej – jak pisze o nim Andrzej Walicki: „Ilość jego inicjatyw była imponująca: prezes (od roku 1808 aż do śmierci) Towarzystwa Przyjaciół Nauk (któremu ufundował pałac na Krakowskim Przedmieściu), reformator oświaty i organizator nauki, kierownik Wydziału Przemysłu i Kunsztów, któremu zawdzięczał swe istnienie polski przemysł w Zagłębiu Staropolskim i Zagłębiu Dąbrowskim, założyciel i fundator Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego, dzięki któremu uwolnieni od pańszczyzny chłopi otrzymali ziemię i zrzeszyli się na zasadach wzajemnej pomocy. Wyliczenie to, dalekie od kompletności, obejmuje, jak widać, funkcje bardzo różne: rządowe, pozarządowe, ale usankcjonowane przez państwo, oraz czysto społeczne”.