Joachim Józef Lelewel

Joachim Józef Lelewel (1786–1861) – polski historyk, działacz i myśliciel polityczny. W latach 1822–1824 profesor historii powszechnej na Uniwersytecie Wileńskim, usunięty ze stanowiska wskutek procesów filomatów i filaretów. Wyjechał do Warszawy, gdzie poświęcił się badaniom naukowym. Był wielkim autorytetem dla młodzieży – odwiedzali go Maurycy Mochnacki, Seweryn Goszczyński, Bohdan Zaleski, być może także Fryderyk Chopin. Po upadku powstania listopadowego przez Paryż dotarł do Brukseli, gdzie osiadł w 1833 roku.

Lelewel był silnym przeciwnikiem upolityczniania religii: „kto sobie ojczyznę z religii tworzy – pisał – […] ten wyrzeka się obywatelstwa, narodowości, zasad politycznych rodu swego, słowem: ojczyzny własnej”. Postulował budowanie Polski jako wspólnoty narodowości, bez hierarchizowania wyznań i sprzeciwiał się państwowości niepodległej wprawdzie, ale nierespektującej słusznych zasad współżycia społecznego.