Waplewo

Nazwa osady Wapils pojawia się pierwszy raz w źródłach z 1376 r. W XV w. dobra były jeszcze w posiadaniu Zakonu Krzyżackiego. Waplewo często przechodziło z rąk do rąk i należało kolejno do rodzin: Rabe herbu Kos (1483 – pocz. XVII w.), która zbudowała pierwszy dwór, Niemojewskich herbu Rolicz (1611–1641), a następnie do Zawadzkich, dzięki którym w Waplewie postawiono murowany dwór. Około 1760 r. majątek przeszedł w posiadanie Sierakowskich herbu Ogończyk i dzięki ich działalności stał się ośrodkiem kultury polskiej na ówczesnych ziemiach Prus Wschodnich. Sierakowscy byli miłośnikami muzyki, literatury i sztuki. Zgromadzili ok. 400 obrazów, a także posiadali cenną bibliotekę, na którą składało się ponad 11 tys. tomów. Waplewski dwór był chętnie odwiedzany przez wybitne osobowości. Przebywali tutaj m.in. Józef Ignacy Kraszewski (1867), Oskar Kolberg (1875), Jan Matejko (1877).

Około 1815 r. syn Kajetana i Anny Sierakowskich, Antoni, przejął majątek. Usunął zniszczenia związane z przemarszem wojsk napoleońskich i działał aktywnie zarówno na gruncie gospodarczym, kulturalnym, jak również oświatowym (m.in. wybudował szkoły dla ludności wiejskiej i przeznaczył środki na utrzymanie nauczycieli). Ponieważ Antoni był zięciem hrabiego Franciszka Ksawerego Zboińskiego, miał możliwość poznania przez swojego teścia Fryderyka Chopina, który latem 1827 r. spędzał w Kowalewie wakacje pod opieką hrabiego. Wiemy, że Zboiński razem z Sierakowskim i Ignacym Dembowskim udał się do Gdańska. Nie mamy jednak pewności, czy w ich towarzystwie znajdował się Chopin, który wcześniej w liście z Kowalewa wspominał co prawda o planowanej podróży na Pomorze, jednak nie można znaleźć bezpośredniej informacji, która potwierdza realizację tego planu.

Wspólna wycieczka na Pomorze była dla Sierakowskiego okazją do zaproszenia młodego pianisty do Waplewa. Zapewne po wyjeździe z Gdańska 15 (lub 14) sierpnia 1827 r. wszyscy razem udali się do posiadłości Sierakowskiego. Brak jednak dokumentu bezpośrednio poświadczającego tę wizytę Chopina. Zachowało się jedynie wspomnienie z 1889 r., w którym wnuk Antoniego, Adam Sierakowski, tak pisze o dziadku: „(...) był z duszy i ciała miłośnikiem sztuki, przede wszystkim muzykiem, grał bardzo ładnie na skrzypcach oraz wiele komponował i podawał do druku. Sławny kompozytor Chopin był jego przyjacielem i gościł w Waplewie”. Być może Antoni, miłośnik muzyki, dysponował dobrym instrumentem, na którym Chopin mógł pokazać swój wielki talent pianistyczny.

Fryderyk w towarzystwie hrabiego Zboińskiego wrócił prawdopodobnie z Waplewa do Kowalewa, a Sierakowski z Dembowskim ponownie udali się do Gdańska, co potwierdza informacja o ich zameldowaniu w hotelu „Pod Trzema Murzynami”.

Sierakowscy byli właścicielami majątku waplewskiego aż do II wojny światowej. Po wojnie w Pałacu mieścił się Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej. W latach 70. obiekt został poddany gruntownemu remontowi. Od 2006 r. nad zespołem pałacowo-parkowym opiekę sprawuje Muzeum Narodowe w Gdańsku, które powołało w Waplewie do istnienia swój oddział – Muzeum Tradycji Szlachty Polskiej. Pomorski Ośrodek Kontaktów z Polonią. Pałac w Waplewie Wielkim jest uważany za jeden z najcenniejszych zachowanych do dzisiaj zabytków polskiej kultury ziemiańskiej w północnej Polsce.