Brochów

Jednym z najważniejszych miejsc dla rodziny Chopinów był z pewnością Brochów – niewielka miejscowość położona na Mazowszu, 11 km na północ od Żelazowej Woli. To właśnie w tamtejszym kościele pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Rocha, 28 czerwca 1806 r. wzięli ślub Mikołaj Chopin i Tekla Justyna z Krzyżanowskich, a 23 kwietnia 1810 r. miał miejsce chrzest ich drugiego dziecka – Fryderyka Franciszka Chopina. Zachowała się metryka, w której jako ojciec chrzestny kompozytora jest wpisany Franciszek Grembecki, pełniący prawdopodobnie w tym dniu funkcję chrzestnego per procura (w zastępstwie hrabiego Fryderyka Skarbka, który w tym czasie przebywał na studiach w Paryżu). Zapewne w Żelazowej Woli, ze względu na zagrożenie życia niemowlęcia, nastąpił „chrzest z wody”, podczas którego była obecna m.in. hrabina Ludwika Skarbkowa oraz jej syn, Fryderyk, uważany później przez rodzinę Chopinów za ojca chrzestnego kompozytora; jako matka chrzestna jest wymieniana w dokumentach siostra Fryderyka Skarbka, Anna (późniejsza Wiesiołowska).

Oprócz wspomnianej metryki chrztu, znamy sporządzoną w języku polskim, urzędową metrykę urodzenia kompozytora, w której możemy przeczytać:

„Roku tysiąc osiemsetnego dziesiątego, dnia dwudziestego trzeciego miesiąca kwietnia, o godzinie trzeciej po południu. Przed nami, proboszczem brochowskim sprawującym obowiązki urzędnika stanu cywilnego gminy parafii brochowskiej powiatu sochaczewskiego w departamencie warszawskim, stawili się Mikołaj Chopyn [sic!], ojciec, lat mający czterdzieści, w wsi Żelazowej Woli zamieszkały, i okazał nam dziecię płci męskiej, które urodziło się w domu jego w dniu dwudziestego drugiego miesiąca lutego o godzinie szóstej wieczorem roku bieżącego, oświadczając, iż jest spłodzone z niego i Justyny z Krzyżanowskich, liczącej lat dwadzieścia osiem, jego małżonki, i że życzeniem jego jest nadać mu dwa imiona, Fryderyk Franciszek. Po uczynieniu powyższego oświadczenia i okazaniu nam dziecięcia, w przytomności Józefa Wyrzykowskiego, ekonoma liczącego lat trzydzieści ośm, tudzież Fryderyka Geszta, który rok czterdziesty skończył, obydwóch w wsi Żelazowej Woli zamieszkałych. Ojciec i obydwa świadkowie po przeczytaniu niniejszego aktu urodzenia stawającym wyznali, iż pisać umieją. My akt niniejszy podpisaliśmy. Ksiądz Jan Duchnowski, proboszcz brochowski sprawujący obowiązki urzędnika stanu cywilnego; Mikolay Chopin, ojciec”.

Według aktu urodzenia Fryderyk Chopin przyszedł na świat 22 lutego 1810 r. jednak zgodnie z tradycją to 1 marca był obchodzony przez jego najbliższych oraz przez niego samego, jako dzień urodzin. Jak zauważają niektórzy badacze (P. Mysłakowski) wokół aktów urodzenia i chrztu Chopina istnieje wiele niejasności, dlatego tych dokumentów nie można traktować jako ostatecznych źródeł informacji o dacie urodzenia Fryderyka (zarówno dziennej jak i rocznej).

W Brochowie miało miejsce inne ważne wydarzenie związane z rodziną Chopinów – ślub starszej siostry kompozytora, Ludwiki, która w 1832 r. zawarła związek małżeński z Józefem Kalasantym Jędrzejewiczem. Można przypuszczać, że Chopinowie podczas wizyt składanym Skarbkom w pobliskiej Żelazowej Woli w miarę możliwości odwiedzali brochowską świątynię.

Pierwsza wzmianka o kościele w Brochowie pochodzi już z 1113 r. Był to wówczas drewniany budynek na miejscu którego w 1351 r. stanęła jednonawowa murowana świątynia. W latach 1551–1561, została przebudowana z inicjatywy Jana Brochowskiego, a autorem projektu był Jan Baptysta Wenecjanin (według jego projektu zbudowano m.in. warszawski barbakan). Świątynia otrzymała układ trójnawowy i stała się budynkiem o charakterze obronnym, m.in. przez dodanie charakterystycznych narożnych wieżyczek oraz poprowadzenie wokół ganku tunelowego ze strzelnicami. W XVII w. kościół uległ zniszczeniom podczas wojny ze Szwecją. Ówczesny właściciel dóbr, Olbracht Adrian Lasocki, odbudował świątynię w latach 1662–1665. Dobra brochowskie pozostawały w rękach Lasockich aż do 1931 r. Do 1816 r. przetrwał barokowy wystrój wnętrz, który zastąpiono klasycystycznym. Podczas I wojny światowej kościół został bardzo poważnie zniszczony (m.in. runęło sklepienie) w wyniku wielomiesięcznego ostrzału artylerii niemieckiej. Po zakończeniu działań wojennych budynek odbudowano starając się zachować wierność tradycji i jednocześnie nawiązując do stylu art deco. Prace zakończono w 1933 r. W czasie II wojny światowej teren Brochowa stał się areną jednej z największych bitew kampanii wrześniowej – Bitwy nad Bzurą. Świątynia ponownie doznała poważnych zniszczeń i została odbudowana w latach 1946–1949.

Kościół położony jest nad brzegiem rzeki Bzury i określany jest jako klasyczna bazylika obronna stanowiąca wyjątkowy przykład architektury sakralnej na ziemiach polskich. W bryle budynku widoczne są cechy stylu gotyckiego, renesansowego, jak również neoromańskiego. Szczególną uwagę zwracają trzy cylindryczne wieże: dwie z nich znajdują się po obu stronach romańskiego portalu, a trzecia – nad prezbiterium – co jest rozwiązaniem rzadko spotykanym w Polsce, a charakterystycznym dla architektury północnych Włoch. Będąc wewnątrz warto zwrócić uwagę na bezlunetowe sklepienie z siecią kasetonową zdobioną dekoracjami malarskimi. Dwusetna rocznica urodzin Chopina stała się okazją do podjęcia prac konserwatorskich przeprowadzonych dzięki finansowemu wsparciu Ministerstwa Kultury. Odnaleziono i odrestaurowano pozostałości renesansowej malatury, na podstawie której zrekonstruowano dekorację sklepienia. Wstawiono nowe, odtworzone na podstawie archiwalnych zdjęć, elementy wystroju świątyni, m.in. marmurowe ołtarze, ławki, ambonę i stalle. Zrekonstruowano rzeźbę Chrystusa Ukrzyżowanego, która uległa uszkodzeniu podczas I wojny światowej, wymieniono posadzkę oraz witraże.

We wnętrzu kościoła (po lewej stronie od nawy głównej) znajduje się odsłonięta w 1993 r. tablica upamiętniająca uroczystość chrztu Fryderyka Chopina.