Strzyżew

Strzyżew jest jedną z najstarszych miejscowości powiatu ostrowskiego (woj. wielkopolskie). W czasach Chopina właścicielem dóbr, znajdujących się wówczas w granicach Wielkiego Księstwa Poznańskiego, był Stefan Wiesiołowski. W 1820 r. poślubił on w kościele w Brochowie córkę właścicielki Żelazowej Woli, Annę Skarbkównę, która byłą chrzestną matką Fryderyka Chopina. Ponieważ Strzyżew znajdował się poza granicami zaboru rosyjskiego, stał się on schronieniem dla ojca Anny, hrabiego Kacpra Skarbka. W wyniku hulaszczego trybu życia popadł on w długi i chcąc uniknąć wierzycieli uciekł do Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Pod koniec życia zamieszkał u córki w Strzyżewie, gdzie zmarł w 1823 r. w wieku 62 lat i został pochowany na cmentarzu w pobliskim Kotłowie. W 1826 r. jadąc do Dusznik zatrzymał się u Wiesiołowskich brat Anny, Fryderyk Skarbek, który podróżował razem ze swoją żoną i kilkuletnim synem, a także z Ludwiką Chopinówną (najstarszą siostrą kompozytora). Z jej opisu wiemy, że goście odwiedzili również grób Kacpra Skarbka.

Ze względu na znaczną odległość między Warszawą a Strzyżewem Chopinowie mieli ograniczone możliwości bezpośrednich kontaktów z Wiesiołowskimi. Dodatkowym utrudnieniem, zwłaszcza gdy wyjazd musiał nastąpić w krótkim terminie, była konieczność wyrabiania paszportu, który umożliwiał podróżowanie między zaborami. W liście do Fryderyka przebywającego w Paryżu, siostra kompozytora, Ludwika Jędrzejewiczowa, tak oto pisała w 1832 r.: „Wystaw sobie, że pani Wiesiołowska przyjechała do Żelazowej Woli i pan Michał [Skarbek] przysłał po nas; ale że Mamę żołądek bolał wtenczas, a mróz był tęgi, a Papa za paszportem nie miał czasu chodzić na dzień jeden tak blisko wyjeżdżając, nikt z nas nie pojechał. Nam było prawdziwie przykro, ale pani Wiesiołowska nawet się krzywi z żalu, że nas nie widziała (...)”. Pomimo tych trudności obie rodziny pozostawały w bliskich relacjach, co potwierdza dodatkowo fakt, iż Stefan Wiesiołowski w listopadzie 1832 r. był świadkiem na ślubie Ludwiki Chopinówny z Józefem Kalasantym Jędrzejewiczem w kościele w Brochowie. Wiemy, że rodzice kompozytora zawitali do posiadłości Wiesiołowskich latem w 1829 r. odwiedzając przy okazji pobliski Antonin. W 1835 r. Mikołaj i Justyna udając się do Karlsbadu na spotkanie z synem, skorzystali z pomocy Stefana Wiesiołowskiego, który udostępnił im powóz z zaprzęgiem oraz oddał do dyspozycji służącego.

Na podstawie zachowanych źródeł wiemy, że Fryderyk planował odwiedzić swoją chrzestną matkę w Strzyżewie wczesną jesienią 1829 r., gdy wracał z udanych koncertów w Wiedniu. Nie wiadomo jednak, czy ta wizyta doszła do skutku. Ponieważ dobra Wiesiołowskich graniczyły z posiadłością księcia Antoniego Radziwiłła, miłośnika talentu Chopina, matka chrzestna kompozytora starała się zapewne wykorzystać te okoliczności by promować utalentowanego chrześniaka. Taki wniosek można wysnuć z pierwszych zdań listu Fryderyka do Tytusa Woyciechowskiego z 20 października 1829 r.: „Jadę dziś o 7-mej godzinie z wieczora dyliżansem do Wiesiołowskich w Poznańskie i dlatego wprzód piszę, zwłaszcza że nie wiem, jak długo mi bawić tam wypadnie, lubo paszport tylko na miesiąc wziąłem. Moją myślą jest wrócić za dwa tygodnie. Przyczyną mojego wyjazdu jest także bytność Radziwiłła w swoich dobrach za Kaliszem”. Nawet po wyjeździe z ojczyzny w 1830 r. Fryderyk pamiętał o Annie Wiesiołowskiej, o czym mogą świadczyć słowa pisane z Paryża w grudniu 1845 r.: „Ja jeszcze nie puściłem się na miasto za moimi sprawunkami. Dla mojej chrzestnej muszę coś znaleźć (...)”.

Niestety nie zachował się do dzisiaj dwór Wiesiołowskich, i można jedynie przypuszczać, że był to jeden z typowych dworów polskich, tak opisanych przez Kazimierza Włodzimierza Wójcickiego: „w domach takich z sieni obszernej zwykle prowadziło dwoje drzwi do bocznych pokojów. Na lewo wchodziło się do tzw. kancelaryi, obszernej izby. Tu przy drzwiach wisiała ampułka z wodą święconą, a na sarnich rogach, klucze od spichrza, wozowni, lamusa, piwnic itp. Tuż szafka otwarta z półkami, służącemu do zachowania rachunków gospodarskich rozmaitego rodzaju, przy oknie kantorek lub stół pana dworu. (...) Za kancelarją pańską ciągnął się rząd pokoi po tej połaci dworu, jako też i z przeciwnej strony. Pośrodku zwykle bywała wielka izba z oknami i wyjściem na ogród. Służyła ona za salon i pokój bawialny”. Dzięki opisowi siostry Chopina Ludwiki, wiemy, że we dworze na ścianach wisiały obrazy przodków, a w salonie stał klawikord, na którym grywała Anna Wiesiołowska i zapewne sam Fryderyk, by w ten sposób odwdzięczyć się gospodarzom za życzliwą gościnę.

Ponieważ nie zachowało się wiele informacji o Strzyżewie czasów Chopina, warto przytoczyć opis wybitnego polskiego etnografa, Oskara Kolberga, który tak przedstawił jeden z weselnych zwyczajów tych okolic: „Wyjeżdżającej pannie młodej z licznym orszakiem drużbów konno z domu do kościoła, sypią starsze kobiety siemienia lnianego w trzewiki, aby jej się len rodził. Pan młody zaś bierze w buty różne gatunki zboża żeby mu się ono obradzało. Tak więc jedna strona przyszłego małżeństwa bierze na siebie obowiązek przyodziewania, a druga żywienia za pomocą Boską”. Może kompozytor był kiedyś świadkiem takiej sceny?

Z XIX-wiecznych zabudowań można podziwiać obecnie w Strzyżewie eklektyczny dwór pochodzący z ok. 1870 r. oraz neogotycki kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski wybudowany w latach 1873–1875. We wsi znajdują się również budynki szkolne z II poł. XIX w. Obok szkoły podstawowej imienia kompozytora w 1995 r. został ustawiony pomnik z tablicą: „Strzyżew i skromny dworek Wiesiołowskich pozostał w pamięci Chopina na zawsze. Strzyżew, 700-lecie wsi, 1295–1995”.

Warto przypomnieć, że w zbiorach Muzeum Fryderyka Chopina znajduje się portrety Anny i Stefana Wiesiołowskich wykonane ołówkiem przez niedoszłą żonę kompozytora, Marię Wodzińską.