Wieliczka

Pierwsze ślady warzelnictwa na terenie Wieliczki pochodzą z IX w. Początkowo sól pozyskiwano poprzez wygotowywanie z naturalnie wypływających źródeł solnych. W połowie XIII w. odkryto pokłady soli kamiennej i rozpoczęto jej pozyskiwanie metodą głębinową. Przez wiele wieków wydobycie tego surowca było jednym z głównych filarów polskiej gospodarki (w XIV w. zyski z wydobycia soli stanowiły 1/3 dochodów skarbu państwa). Od XIII w. aż do I rozbioru Polski (1772) razem z kopalnią soli „Bochnia” wchodziła wielicka kopalnia w skład tzw. żup krakowskich. Dzięki udostępnieniu od XVI w. kopalni zwiedzającym, Wieliczka stawała się coraz częstszym celem wycieczek, miejscem umożliwiającym odbycie podróży „do wnętrza ziemi”. Na przełomie XVIII i XIX w. wytyczono trasę zwiedzania funkcjonującą do dzisiaj.

W czasach Chopina drogę z Krakowa do Wieliczki (15 km) można było pokonać konnym powozem w przeciągu godziny. W I poł. XIX w. znajdująca się tam kopalnia soli była już popularnym punktem na trasie turystycznych podróży po Małopolsce. Zapewne słysząc niesamowite opowieści o solnych grotach, przebywający w 1829 r. przejazdem w Krakowie młody Chopin postanowił odbyć podziemną wycieczkę. O pobycie kompozytora i jego towarzyszy (Maciejewskiego, Hubego, Brandta i Potockiego) w wielickiej kopalni świadczą wpisy pod datą 23 lipca 1829 r. w księdze gości (prowadzonej od 1774 r.). Niestety nie zachowały się pisemne relacje samego Chopina, być może list zawierający wrażenia z tej wycieczki zaginął.

Zwiedzanie kopalni zajmowało przeciętnie ok. 2 godzin. Turyści na początku byli proszeni o założenie białych, płóciennych okryć przypominających komże, które chroniły ubrania przed solą. Jeżeli zwiedzający rezygnowali z możliwości zejścia schodami, spuszczano ich za pomocą wielkiego kołowrotu na jednej linie pod powierzchnię ziemi na głębokość 64,5 m. Podziemia podziwiano przy blasku pochodni niesionych przez przewodników. Zwiedzano sale i groty, a przez podziemne jezioro przepływano łodzią. Na dłużej zatrzymywano się w kaplicy św. Kingi, małżonki księcia Bolesława Wstydliwego i patronki wielickich górników. Według tradycji kopalnia miała zostać odkryta w czasie poszukiwania upuszczonego na ziemię pierścienia ślubnego księżniczki. Ponieważ w czasach Chopina było prowadzone wydobycie, Fryderyk mógł również przyjrzeć się pracy górników. Przy pomocy prostych narzędzi odłupywali oni kawałki soli i następnie umieszczali je w beczkach, które chwilę później wyciągano na powierzchnię.

W 1951 r. w kopalni powstało Muzeum Żup Krakowskich, które udostępnia ekspozycję podziemną i na powierzchni. Część podziemna Muzeum znajduje się na głębokości 135 m, a trasa zwiedzania ma ok. 3 km długości i składa się z 20 komór. Jest to unikatowy w skali światowej górniczy skansen, w który można zapoznać się z historią wydobycia soli od średniowiecza do czasów współczesnych. Na powierzchni znajduje się Zamek Żupny, który od końca XIII w. do 1945 r. był siedzibą zarządu żupy. Na dziedzińcu zamkowym można zobaczyć najstarszy w Wieliczce szyb z połowy XIII w., basztę z XIV w. oraz pozostałości murów obronnych z XIV w. W latach 1976–1996 Zamek był poddany renowacji i obecnie jest przeznaczony na cele muzealne. W 1978 r. ze względu na unikalną wartość w skali światowej, Muzeum wraz z całą kopalnią zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO. W 2013 r. wpis rozszerzono o średniowieczny Zamek Żupny.

W archiwach Muzeum znajduje się księga gości, której reprodukcje kart znajdują się na ekspozycji. Wśród podpisów wielu znakomitych postaci (m.in. Ignacego Paderewskiego, Karola Wojtyły, Józefa Piłsudskiego, Johanna Wolfganga von Goethego, Jana Matejki) można rozpoznać również podpis Fryderyka Chopina.

9 października 2010 r. w podziemiach kopalni soli w Wieliczce odsłonięto wykonany w brązie pomnik Chopina autorstwa Bronisława Chromego. Monument znajduje się w komorze Maria Teresa III, stanowiącej część Muzeum Żup Krakowskich

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż Żupa Krakowska (czyli kopalnia wielicka i bocheńska) są jedynymi górniczymi obiektami na świecie funkcjonującymi nieprzerwanie od średniowiecza do czasów współczesnych.