Kompozytorzy / Fryderyk Chopin / Katalog miejsc

Rogatki Wolskie

Ostatnim dniem, jaki Fryderyk Chopin spędził w Warszawie, był 2 listopada 1830 r. Tego dnia pod wieczór przy rogatkach wolskich wsiadł do dyliżansu jadącego do Kalisza. Kilka miesięcy później, podróżując przez Drezno, Pragę i Wiedeń, osiadł ostatecznie z Paryżu, skąd nigdy już do Polski nie wrócił.

Owego pamiętnego 2 listopada zatem Fryderyk po południu nadał najpierw bagaże, pozostawiwszy je pocztylionowi w urzędzie Poczty Saskiej przy Krakowskim Przedmieściu, po czym dorożką wyruszył z grupą przyjaciół ku obrzeżom miasta, by tam pożegnać się z nimi w oczekiwaniu na dyliżans.

Warszawa ówczesna otoczona była lasami i okopami. „(…) tylko w dziesięciu miejscach można było do miasta wjechać i z niego wyjechać. Przejazd odbywał się przez tzw. rogatki (mokotowskie, czerniakowskie, wolskie itd.) – były to zazwyczaj dwa bliźniacze budynki, usytuowane po obu stronach drogi wyjazdowej, służące jako punkty kontroli granicznej” – objaśnia Piotr Mysłakowski, a Jerzy S. Majewski dodaje: „Na przemieściu wolskim swe śmigła kręciły dziesiątki wiatraków. W kierunku Ochoty, Szczęśliwic i Raszyna, a także Włoch czy Babic ciągnęły się pola uprawne. Za to wzdłuż Wisły i na praskim brzegu wielkie przestrzenie zajmowały kompleksy leśne. Lasy rosły na gruntach Gocławka, Grochowa, lasem była Białołęka i Choszczówka, aż po pałac w Jabłonnie. Las Bielański ciągnący się wzdłuż Wisły łączył się z lasem na Młocinach i dalej Puszczą Kampinoską. Na południu lasy otaczały Piaseczno. Prowadząca tam z Warszawy przez Mokotów i Wierzbno, szlakiem dzisiejszej Puławskiej, na wysokości Pyr droga na kilka kilometrów zagłębiała się w Las Kabacki, znacznie bardziej wysunięty na zachód niż dziś. Okolice Warszawy to także niezliczone folwarki, dwory, młyny nad równie krętymi, co kapryśnymi rzeczkami, a wreszcie karczmy”.

W jednej z takich karczm lub też przydrożnych zajazdów po południu 2 listopada odbyło się poruszające pożegnanie Chopina z przyjaciółmi – wśród nich byli przede wszystkim jego koledzy z muzycznego konserwatorium, a także nauczyciel Fryderyka i rektor uczelni Józef Elsner. W oczekiwaniu na dyliżans spędzili oni zapewne czas nieopodal wolskich rogatek – dawniejsza tradycja chciała widzieć kompozytora i jego bliskich w tzw. żółtej karczmie (przy ulicy Połczyńskiej) lub ewentualnie „żelaznej karczmie” (w okolicach dzisiejszej Twardej). Słusznie jednak argumentuje Piotr Mysłakowski, że obydwie karczmy znajdowały się zbyt daleko od rogatek i że znacznie bardziej prawdopodobny jest pobyt wyglądającej dyliżansu kompanii w położonej nieopodal restauracji „pod Wolą”, na terenie ogrodów Aleksandra Unruha (współcześnie róg ulic Wolskiej i Młynarskiej).

Przebieg pożegnania młodego kompozytora znamy m.in. dzięki relacji zmieszczonej nazajutrz w „Kurierze Warszawskim”: „liczni przyjaciele tego artysty – pisano mianowicie – na których czele znajdował się Rektor Elsner, odprowadzili go do Woli, gdzie przy pożegnaniu uczniowie szkoły muzyki wykonali śpiew następujący: »Zrodzony w polskiej krainie«”. Autorem kantaty do słów Ludwika Adama Dmuszewskiego był sam Elsner, który w pamiętnikach zanotował, że została ona „wykonana przez współuczni z jego [Chopina] klasy kompozycji konserwatorium w oberży pod Wolą, gdzieśmy oczekiwali na mającą go zabrać pocztę”.

Dyliżans, którym miał podróżować Fryderyk, był, jak notuje Henryk Nowaczyk, urządzony dla dziesięciu podróżnych, na ośmiu resorach stalowych, zbudowany na wedle wzorów angielskich. Powóz ów dotarł do rogatek około godziny siódmej wieczorem i wtedy też Fryderyk wsiadł do niego, opuszczając Warszawę, a niedługo potem Polskę na zawsze.

Miejsce Kategoria
Antonin Dwory / Pałace / Zamki
Belweder Występy
Bielany, klasztor ojców Kamedułów Kościoły / Miejsca kultu
„Botanika” Inne
Brochów Kościoły / Miejsca kultu
Cukiernia Lourse’a Kawiarnie
Dom Dmuszewskiego Mieszkania
Dom Dziewanowskich Mieszkania
Duszniki Zdrój Hotele / Zajazdy
Gdańsk Hotele / Zajazdy
Golub Inne
„Honoratka” Kawiarnie
Hotel Wileński Hotele / Zajazdy
Kalisz Inne
Kamienica Jana Böhma Mieszkania
Kikół Dwory / Pałace / Zamki
Konserwatorium Występy
Kościół ewangelicko-augsburski Świętej Trójcy Kościoły / Miejsca kultu
Kościół Panien Wizytek Kościoły / Miejsca kultu
Kościół pw. Świętego Krzyża Kościoły / Miejsca kultu
Kowalewo Dwory / Pałace / Zamki
Kozłowo Dwory / Pałace / Zamki
Kraków Inne
Księgarnia Antoniego Brzeziny Wydawcy / Księgarnie
Księgarnia Dal Trozza Wydawcy / Księgarnie
Księgarnia Franciszka Klukowskiego Wydawcy / Księgarnie
Księgarnia Magnusa Wydawcy / Księgarnie
Mieszkanie Alfonsa Brandta Mieszkania
Mieszkanie Dominika Magnuszewskiego Mieszkania
Mieszkanie Fryderyka Skarbka Mieszkania
Mieszkanie Gładkowskich Mieszkania
Mieszkanie Jana Matuszyńskiego Mieszkania
Mieszkanie Kolbergów Mieszkania
Mieszkanie Marcela Celińskiego Mieszkania
Mieszkanie Maurycego Mochnackiego Mieszkania
Mieszkanie rodziców Józefa Reinschmidta Mieszkania
Mieszkanie Stefana Witwickiego Mieszkania
Mieszkanie Wojciecha Żywnego Mieszkania
Muzeum Fryderyka Chopina Inne
Obory Kościoły / Miejsca kultu
Obrowo Dwory / Pałace / Zamki
Ojców Inne
Pałac Błękitny Dwory / Pałace / Zamki
Pałac Brühla Występy
Pałac Czapskich/ Krasińskich Dwory / Pałace / Zamki, Występy
Pałac Jabłonowskich Dwory / Pałace / Zamki
Pałac Kazimierzowski Mieszkania
Pałac Namiestnikowski Występy
Pałac Pruszaków Dwory / Pałace / Zamki
Pałac Saski Mieszkania
Pałac Staszica Dwory / Pałace / Zamki
Pieskowa Skała Inne
Plebania Kościoła pw. św. Jadwigi w Milanówku Inne
Płock Inne
Poczta Saska
Inne
„Pod Kopciuszkiem” i „Dziurka” Kawiarnie
Pomnik Fryderyka Chopina, Muzeum Łazienki Królewskie Inne
Poturzyn Dwory / Pałace / Zamki
Powązki Cmentarze
Poznań Inne
Resursa Kupiecka „Stara” Występy
Rogatki Wolskie Inne
Rościszewo Dwory / Pałace / Zamki
Salon Kickich Dwory / Pałace / Zamki
Sanniki Dwory / Pałace / Zamki
Skład instrumentów Buchholtza Inne
Ślizgawka Inne
Sochaczew Inne
Sokołowo Dwory / Pałace / Zamki
Strzyżew Dwory / Pałace / Zamki
Szafarnia Dwory / Pałace / Zamki
Sztycharnia księdza Izydora Józefa Cybulskiego i Antoniego Płacheckiego Edukacja
Teatr Narodowy Występy
Toruń Inne
Turzno Dwory / Pałace / Zamki
„U Brzezińskiej” Kawiarnie
Ugoszcz
Dwory / Pałace / Zamki
Waplewo Dwory / Pałace / Zamki
Warszawa Inne
Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności Występy
„Wiejska Kawa” Kawiarnie
Wieliczka Inne
Wrocław Występy
Żelazowa Wola
Mieszkania
Żychlin Dwory / Pałace / Zamki