Witold Lutosławski

Kompozytorzy / Witold Lutosławski / Trasy

Trasa Dyrygent

Po raz pierwszy Witold Lutosławski wystąpił w roli dyrygenta z chórem swoich kolegów w gimnazjum Batorego. Podstawy kapelmistrzowskich umiejętności zdobył parę lat później w Konserwatorium, gdzie wszyscy studenci kompozycji zobowiązani byli przez jeden semestr uczyć się dyrygowania pod kierunkiem Waleriana Bierdiajewa. Kiedy więc w 1935 roku przyszło mu stanąć przed orkiestrą nagrywającą jego muzykę do filmu, nie był już żółtodziobem. Po wojnie parokrotnie dyrygował nagraniami swoich ilustracji dźwiękowych do filmów i sztuk teatralnych, ale przede wszystkim kierował zespołami radiowymi, dla których pisał muzykę do słuchowisk oraz piosenki dziecięce. W 1953 roku ukazała się nawet płyta, na której dyrygował dwoma takimi piosenkami na głos i orkiestrę kameralną – o dziwo, w Nowym Jorku, a był to przecież okres najszczelniejszego zatrzaśnięcia „żelaznej kurtyny” pomiędzy Wschodem i Zachodem.

W początkach lat pięćdziesiątych o dyrygowaniu myślał na tyle poważnie, że z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia nagrał Symfonię „Oxfordzką” Haydna oraz własne Wariacje symfoniczne. Minęła jednak jeszcze dekada, nim stanął na podium, mając przed sobą orkiestrę, a za sobą publiczność. Po raz pierwszy stało się to w maju 1963 roku podczas Biennale w Zagrzebiu, gdy 50-letni artysta wziął udział w wykonaniu Trzech poematów Henri Michaux. Odtąd dyrygował coraz częściej, a zaproszenie na festiwal w Hopkins Center w amerykańskim Hanoverze – a był to rok 1966 – zmobilizowało go do nauczenia się starszych kompozycji.

Początkowo dyrygował pojedynczymi utworami. Z czasem decydował się na występowanie w połowie koncertu. Jeszcze w styczniu 1983 roku tak właśnie podzielony został jego urodzinowy koncert w nowojorskiej filharmonii: najpierw Lutosławski zadyrygował Novelettą i Koncertem wiolonczelowym, a po przerwie gospodarz – Zubin Mehta – poprowadził Koncert na orkiestrę 70-letniego jubilata.

W miarę jak poszerzał się jego repertuar, Lutosławski najchętniej dyrygował całymi koncertami; przeciętnie było ich po kilkanaście w ciągu roku. Zawsze jednak występował tylko z własną muzyką – wyjątkiem był ponoć brytyjski hymn, którym zadyrygował podczas jednego z koncertów w Londynie. „Wolę występować na koncertach złożonych wyłącznie z moich utworów, niż dzielić koncert z innym dyrygentem, prowadzącym tradycyjny program – mówił jesienią 1993 roku. – Wiem, że znaczna część publiczności przybywa, by usłyszeć ulubioną symfonię Schuberta, i czekałaby tylko na nią podczas mojej części programu. Kiedy zaś program wypełniają wyłącznie moje utwory, mogę być pewien, że ci, którzy przybyli, uczynili to, by słuchać mojej muzyki. Atmosfera w sali koncertowej jest wówczas szczególnie sprzyjająca dobremu wykonaniu”.

Dyrygował najbardziej renomowanymi orkiestrami w Europie, Ameryce i Australii, ale chętnie stawał też przed zespołami studenckimi, w których brak technicznego doświadczenia rekompensował mu wyjątkowy zapał młodych muzyków. W ciągu trzydziestu lat wystąpił w 116 miastach. Najbliższe podróże zagraniczne odbywał do Pragi i Berlina – oba miasta oddalone są od Warszawy o niecałe 520 km, w najdalszą udał się do Sydney, pokonując 15 616 km.

Wielokrotnie pytano go o wpływ doświadczenia zdobytego podczas dyrygowania na jego pracę kompozytorską. Podkreślał wtedy, że inspiruje ona wyobraźnię dźwiękową oraz wyrabia poczucie odpowiedzialności za utwór, i to zarówno wobec orkiestry – chociażby zmuszając do precyzyjnej i praktycznej notacji, jak również wobec publiczności. „Doświadczenia te są wprost bezcenne, ponieważ tylko dyrygując, można poznać dobrze własny utwór – zapewniał rozmówcę. – Uważam, że postęp w twórczości polega na tym, by unikać tego, co irytuje w poprzednich utworach, rozwijać zaś to, co tego warte. A jest to możliwe właśnie wówczas, kiedy człowiek musi nie tylko dokładnie przestudiować własne partytury, ale również je wykonywać, dawać im życie. Poza tym dyrygując, coraz lepiej zdaję sobie sprawę z tego, co jest łatwe, a co trudne do grania. Zależy mi, by wszystkie partie orkiestrowe w moich partyturach były wykonalne, żeby nie było niepotrzebnych trudności, bo to zawsze szkodzi utworowi”.

Trasa	Typ trasy
Dyrygent	Regionalna
Kraków	Lokalna
Londyn	Lokalna
Monachium	Lokalna
Pianista	Regionalna
Pierwsze wykonania	Regionalna
Święta muzyki Lutosławskiego	Regionalna
Szafa z nagrodami	Regionalna
W salach wykładowych	Regionalna