Sztokholm

W 1964 roku Radio Szwedzkie (Sveriges Radio) zamówiło u Witolda Lutosławskiego kwartet smyczkowy. Miał być wykonany z okazji dziesięciolecia serii koncertów „Nutida Musik” poświęconych nowej muzyce, przypadających w następnym roku. Efektem tego stał się najpoważniejszy utwór kameralny Lutosławskiego. Po raz pierwszy usłyszano go w sztokholmskim Moderne Museet 12 marca 1965 roku w wykonaniu amerykańskiego kwartetu LaSalle. Jednym z najcenniejszych eksponatów muzealnych był wielki mobil Alexandra Caldera The four elements, czyli „4 żywioły”, a zastanawiającym zbiegiem okoliczności kolejne fragmenty swego Kwartetu, grane przez niezależne od siebie instrumenty, Lutosławski nazywał mobilami, choć nigdy nie chciał przyznać się do jakichkolwiek związków z Calderem.

Pomiędzy 22 a 28 listopada 1987 roku w Sztokholmie odbyło się sześć koncertów z muzyką Lutosławskiego. Dwoma zadyrygował osobiście. W programie tego tygodnia znalazły się zarówno utwory drobne i dawne – piosenki dziecięce – jak i większe formy, łącznie z najnowszym wtedy Łańcuchem III. Koncertom towarzyszyła wystawa poświęcona Lutosławskiemu, którą można było oglądać w gmachu filharmonii. Najbardziej zainteresowani mogli też wysłuchać wykładu bohatera tego wydarzenia o jego muzyce.

Kontakty z Królewską Akademią Muzyczną Lutosławski nawiązał w latach 60. Wielokrotnie zapraszano go tam z wykładami, po raz pierwszy – w marcu 1964 roku. W 1992 roku z inicjatywy tej uczelni został laureatem nagrody Polar Music Prize (Polarpriset). Fundatorem nagrody dotowanej okrągłym milionem szwedzkich koron był Stig Anderson, menedżer pop-grupy ABBA. Pierwszym laureatem w 1991 roku został bliski sferom ABBY Paul McCartney. Od następnego roku nagrodzonych było dwóch: jeden z dziedziny muzyki lżejszej, drugi – z klasyki, i pierwszym takim „klasykiem” został właśnie Lutosławski. Uroczyste wręczenie nagrody w obecności króla Szwecji odbyło się 18 maja, w dniu patrona Sztokholmu św. Eryka. Miało miejsce podczas koncertu, w czasie którego wykonywano głównie muzykę ludową i popularne piosenki. Przedstawiono jednak i utwór „klasycznego” laureata: Peter Jablonsky zagrał Wariacje na temat Paganiniego w wersji na fortepian z orkiestrą, w programie omyłkowo nazwane Rapsodią.

W Sztokholmie ukazała się pierwsza książka o Lutosławskim wydana poza granicami Polski. Jej autorem był Ove Nordvall, wydawcą Wilhelm Hansen, a wyszła w 1968 w przekładzie na angielski i dopiero w następnym roku po szwedzku (Witold Lutosławski och hans musik). Parę lat później Nordvallowi urodził się syn. Kiedy chłopiec nieco dorósł, zaczął uczyć się grać na trąbce. Zaprzyjaźniony z wieloma kompozytorami, Nordvall poprosił kilku z nich o napisanie jakiegoś drobiazgu dla syna. W lipcu 1984 roku Lutosławski ułożył dla 11-letniego wówczas trębacza mianiaturkę, która parę lat później ukazała się drukiem jako Tune for Martin.

Na początku kwietnia 1992 roku Lutosławski przebywał w Sztokholmie. Dość nieoczekiwanie spotkał Esę-Pekkę Salonena, od tego sezonu kierującego Los Angeles Philharmonic. „Po koncercie była kolacja, na którą poszedłem – wspominał Salonen. – Gdzieś w połowie posiłku Witold powiedział, że chciałby mnie o coś zapytać – w związku z tym, że w nadchodzącym roku miał dyrygować Los Angeles Philharmonic Orchestra […]. Zapytał: »Byłbyś bardzo niezadowolony, jeśli zmieniłbym program?«. »Oczywiście, że nie – odpowiedziałem – ale dlaczego chciałbyś zmienić program?«. »Wiesz, skończyłem tę nową symfonię i chciałbym ją wam podarować«. A ja wtedy omal nie spadłem z krzesła. Byłem niesamowicie podekscytowany i natychmiast pobiegłem do telefonu – to było w czasach, gdy nie było jeszcze komórek. Zadzwoniłem do Ernesta Fleischmana, który był wówczas dyrektorem zarządzającym Los Angeles Philharmonic i krzyknąłem: »Ernest, możesz przygotować umowę i wszystkie potrzebne papiery? Bo Witold ma tę nową symfonię i chce, żeby jej prawykonanie odbyło się w Los Angeles«. […] Wróciłem do stolika i powiedziałem: »Załatwione«. A Witold zdawał się niezwykle rozbawiony stanem moich nerwów”.