Düsseldorf

W Tonhalle w Düsseldorfie – sali koncertowej zbudowanej w dawnym planetarium – Witold Lutosławski wystąpił trzykrotnie, a koncert pierwszy i ostatni odbyły się w szczególnej atmosferze politycznej.

W 1973 roku właśnie tutaj po raz pierwszy za „żelazną kurtyną” zadyrygował swoją I Symfonią, która nieomal obrosła legendą dzieła potępionego w stalinowskiej Polsce za „burżuazyjny formalizm”. Publiczność przybyła na koncert z niemałym zdziwieniem mogła więc wysłuchać, jaką muzykę ćwierć wieku wcześniej uważano za zagrożenie dla ustroju państwowego.

Tego ustroju, którego symboliczny upadek zbiegł się z trzecim koncertem Lutosławskiego w Tonhalle, zorganizowanym w piątek, 10 listopada 1989 roku – w pierwszy dzień po otwarciu granicy pomiędzy Niemcami wschodnimi a zachodnimi. Lutosławski umówiony był wówczas z grupą przyjaciół, którzy chcieli wybrać się na ów koncert z Berlina. Wyruszyli wprawdzie poprzedniego dnia, ale nie dotarli do Nadrenii na czas, stojąc na autostradzie w korkach trabantów ciągnących na Zachód.