Kompozytorzy / Witold Lutosławski / Katalog miejsc

Moskwa

Łomżyńskie i Warszawa znajdowały się w granicach Rosji do 1918 roku, toteż Moskwa była stolicą kraju, w którym urodził się Witold Lutosławski. W tym mieście spędził dokładnie trzy lata: od 15 sierpnia 1915 do 15 sierpnia 1918 roku. Tutaj ewakuowała się bowiem jego rodzina, zmuszona do ucieczki przed wojskami niemieckimi, które w czasie I wojny światowej zajęły ziemię łomżyńską. Lutosławscy, od wielu lat zaangażowani w ruch na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości, również i w nowych warunkach kontynuowali działalność polityczną, z tragicznym jednak skutkiem. W 1918 roku bolszewicy aresztowali Józefa (ojca przyszłego kompozytora) i jego brata Mariana i w sierpniu tego roku obu rozstrzelali. Drugą ofiarą sowieckiego systemu padł brat Witolda. Jesienią 1939 roku Henryk, uczestniczący w obronie Polski jako podporucznik artylerii, dostał się do niewoli i trafił do obozu w Kozielsku. Po pewnym czasie wywieziono go do kopalni złota na Kołymie, gdzie nie wytrzymał morderczej pracy i głodu i w październiku 1940 roku zmarł na tyfus.

We wrześniu 1951 roku Lutosławski znalazł się w składzie 22-osobowej delegacji Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, która udała się z trzytygodniową wizytą do ZSRR. Gościom pokazano Moskwę, Lenigrad i Rostów, a dokładnie – wzorcowy sowchoz Gigant w salskich stepach. Po powrocie w prasie środowiskowej publikowano sprawozdania z takich podróży, na ogół będące mniej lub bardziej skrywaną propagandą. Lutosławski skupił się na wspaniałej architekturze moskiewskiego metra, koncercie studentów klasy kompozycji w konserwatorium i warunkach życia w domu pracy twórczej w Ruzie.

Osiem lat później, kiedy otrzymał osobiste zaproszenie na moskiewskie wykonanie Koncertu na orkiestrę – w maju 1959 zadyrygował nim Nikołaj Anosow – odmówił przyjazdu „z powodów trudnych do wyrażenia”, jak to sformułował w liście. List napisał po francusku, poniekąd kontynuując tradycję z czasów zaborów – rodzina jego matki, gdy we dworze w Łuce na Podolu pojawiali się rosyjscy urzędnicy, porozumiewała się z nimi po francusku, by ostentacyjnie nie używać rosyjskiego.

W 1970 roku Lutosławski poprzez ZKP otrzymał z Moskwy dyplom uznania, jaki Związek Kompozytorów Radzieckich przyznał mu za „aktywną działalność dla rozwoju twórczych kontaktów z muzykami radzieckimi”. W rzeczywistości ciągle unikał bezpośrednich kontaktów z tym krajem. Zaproszony na kongres do Moskwy w 1971 roku dwukrotnie odmawiał, tłumacząc się terminami koncertów.

Rezerwę Lutosławskiego wobec relacji z Rosją pokonał dopiero Mścisław Rostropowicz. Wtedy jednak zaczęły się problemy stwarzane przez drugą stronę. Kiedy Rostropowicz chciał zagrać Koncert wiolonczelowy w Moskwie, natrafił na opór władz. Wykonanie zapowiedziane na 21 maja 1971 roku odwołano na kilka dni wcześniej. Wkrótce też soliście nie udzielono zgody na wyjazd na Warszawską Jesień, gdzie miał w owym Koncercie wystąpić. Po wielu miesiącach starań Rostropowicz dopiął jednak celu i na kilkanaście dni przed uzyskanym terminem koncertu zatelefonował do Warszawy, by zaprosić Lutosławskiego z żoną do Moskwy. 13 grudnia w 1972 roku na pierwszym w Związku Radzieckim wykonaniu Koncertu wiolonczelowego stawiła się „cała Moskwa”. Soliście i kompozytorowi zgotowano burzliwą owację – a następnego dnia w prasie nie ukazała się ani jedna recenzja.

Na podium dyrygenckim w Wielkiej Sali Konserwatorium Moskiewskiego Lutosławski stanął 29 listopada 1978 roku. Był już wtedy najczęściej grywanym w ZSRR polskim kompozytorem dwudziestowiecznym, a dwa lata wcześniej ukazała się książka Lidii Rappoport o jego muzyce.

„Już na dwa tygodnie przed zapowiadanym przyjazdem Witolda Lutosławskiego bilety na jego koncerty były wyprzedane – relacjonowała Irina Nikolska. – Pociągała możliwość zaznajomienia się z utworami kompozytora zarówno wczesnymi, jak i napisanymi całkiem niedawno, frapowała też i strona wykonawcza: mało kto z naszych melomanów miał okazję, by obserwować Lutosławskiego przy dyrygenckim pulpicie. Ciekawość budził poza tym »duet gwiazd« – dyrygenta Lutosławskiego i solistki Koncertu wiolonczelowego, Natalii Gutman. Niewielka ilość prób, trudności w związku z nie nadesłaniem na czas głosów orkiestrowych – wszystko to złożyło się na niełatwą sytuację w okresie przygotowania koncertu. Codzienne wielogodzinne próby były niezwykle twórcze, uporczywe, wytrwale. Chociaż orkiestra Filharmonii Moskiewskiej wykazywała maksimum dobrej woli i starania, przecież opanowanie zasady zespołowego grania ad libitum nie było dla niej sprawą prostą. Lutosławski zadziwiająco szybko nawiązywał kontakt z orkiestrą: już od drugiej próby przestał korzystać z pomocy tłumacza, błyskawicznie opanowując rosyjską terminologię muzyczną. Prawie na wszystkich próbach obecni byli uzbrojeni w partytury słuchacze; przychodził Edison Denisow z grupą swoich studentów, kompozytorzy, muzykolodzy i wielu innych”.

Po koncercie „entuzjastyczny nastrój znalazł swoje uwieńczenie w romantycznym zdarzeniu poprzedzającym wyjazd kompozytora do Leningradu, kiedy to na krótko przed północą do hotelu »Metropol« przyszła gruzińska kapela chóralna i rozległy się dźwięki starych pieśni gruzińskich, wykonywanych przez śpiewaków ludowych na cześć mistrza”.

Miejsce Kategoria
Aix-en-Provence Występy
Aldeburgh Występy
Amsterdam Występy
Århus Edukacja
Aspen Występy
Austin Inne
Baranów Sandomierski Inne
Basztowa Miejsca wykonań
Bawarska Akademia Sztuk Pięknych Inne
Bazylea Inne
BBC i inne zespoły Występy
Belfast Inne
Berea Miejsca wykonań
Berlin Występy
Białystok Edukacja
Boston Występy
Brisbane Inne
Budapeszt Inne
Calgary Edukacja, Inne
Cambridge Inne
Celle Wydawcy / Księgarnie
Chicago Występy
Cincinnati Inne
Cleveland Występy
Dartington Edukacja
Donaueschingen Inne
Drezno Inne
Drozdowo Mieszkania
Düsseldorf Występy
Edynburg Inne
Evian Występy
Filharmonia Krakowska Miejsca wykonań
Filharmonia Monachijska
Miejsca wykonań, Występy
Filmografia Radio / Telewizja
Florencja Występy
Genewa Występy
Glasgow Inne
Graz Inne
Guildhall School of Music and Drama
Hagen Inne, Miejsca wykonań
Hamburg Inne
Hanover (New Hampshire) Inne
Helsinki Edukacja
Herkulessaal Miejsca wykonań, Występy
Houston Inne
Huddersfield Występy
Indianapolis Inne
Katowice Inne
Kazimierz nad Wisłą Inne
Kolonia Inne
Komorów Mieszkania
Kopenhaga Występy
Łagów Inne
Lancaster Występy
La Rochelle Występy
Leeds Występy
Lipsk Edukacja, Miejsca wykonań, Wydawcy / Księgarnie
Liverpool Występy
Lizbona Występy
Łomża Edukacja
London Sinfonietta Miejsca wykonań
Los Angeles Występy
Louisville (Kentucky) Inne
Lublin Występy
Lucerna Inne
Madryt Występy
Manchester Występy
Mediolan Występy
Mikołajki Inne
Montreal Występy
Moskwa Występy
Nowy Jork Występy
Odense Edukacja, Miejsca wykonań
Olsztyn Edukacja
Opio (k. Grasse) Mieszkania
Oslo Inne
Paryż Występy
Pittsburgh Występy
Polskie Wydawnictwo Muzyczne Wydawcy / Księgarnie
Poznań Inne
Praga Występy
Rotterdam Występy
Royal Albert Hall Miejsca wykonań, Występy
Royal Philharmonic Society
Występy
Ryga Miejsca wykonań
Rzym Inne
Saint Paul (Minnesota) Inne
Salzburg Inne
San Francisco Występy
Stawisko
Strasburg Występy
Sydney Występy
Szczecin Inne
Sztokholm Występy
Tanglewood Edukacja, Inne
Tokio Występy
Toronto Edukacja
Toruń Edukacja
Uniwersytet Jagielloński Edukacja
Villars-sur-Ollon Inne
Warszawa Inne, Miejsca wykonań, Mieszkania, Występy
Waszyngton Występy
Wawel Występy
Wehr koło Rheinfelden Inne
Wenecja Miejsca wykonań
Wiedeń Miejsca wykonań
Wrocław Inne, Miejsca wykonań
Wzdów Inne
Zagrzeb Miejsca wykonań
Zegrze Inne
Zurych Miejsca wykonań